Sociale veiligheid betekent beschermd zijn en je beschermd voelen tegen gevaar dat wordt veroorzaakt door het gedrag van iemand anders. Wat gebeurt er als die veiligheid er niet is? Aan welke situaties denken we dan? Het gaat bij sociale veiligheid om situaties zoals pesten op de werkvloer, een slechte leidinggevende, ongewenst gedrag, agressie of onheuse bejegening intern of vanuit klanten.

Wij merken uit onze praktijk dat OR’s regelmatig te maken hebben met dergelijke signalen vanuit de achterban, zowel direct via medewerkers (anoniem) als indirect via de vertrouwenspersoon en/of de bedrijfsarts. Daarnaast kunnen aanwijzingen dat het niet goed zit op dit vlak volgen uit een medewerkers tevredenheidsonderzoek of de risico inventarisatie en evaluatie (RI&E) voor wat betreft het onderzoek naar de psychosociale arbeidsbelasting (PSA). PSA staat voor factoren die stress veroorzaken zoals seksuele intimidatie, agressie en geweld, pesten, slechte arbeidsverhoudingen en stijl van leiding geven, werkdruk, grensoverschrijdend gedrag.

Het geeft stress als zich situaties van onveiligheid voordoen en dan is het van belang te letten op de volgende signalen bij jezelf en bij je collega’s:

Je vergeet afspraken en belangrijke informatie
Je maakt meer fouten dan normaal
Je drinkt meer koffie
Je bent snel afgeleid en/of bent minder productief
Je kunt moeilijk keuzes maken
Je bent snel geïrriteerd
Je hebt lichamelijke klachten

Relatief vaak vraagt de bestuurder als de OR deze signalen meldt de namen en rugnummers. Dit is uiteraard een no go. De medewerkers blijven vanwege de sociale onveiligheid vaak graag anoniem.

Wat zijn de gevolgen van het ontbreken van sociale veiligheid? Een belangrijk gevolg is bijvoorbeeld  het uitvallen c.q. arbeidsongeschikt worden van medewerkers. Ook de productiviteit komt in het geding. Daarnaast zal het vroegtijdig onderkennen helpen om deze problemen te voorkomen (en daarmee de schade te beperken).

De werkgever is volgens de Arbowet verplicht om beleid te voeren, binnen het algemene arbeidsomstandighedenbeleid, dat erop is gericht om psychosociale arbeidsbelasting (PSA) te voorkomen of te beperken als dit een risico vormt binnen de organisatie.

Sociale onveiligheid is een vorm van PSA. Werkgevers moeten de risico’s in kaart te brengen in een RI&E. Daarnaast is de werkgever verplicht maatregelen te treffen als deze risico’s zich voordoen. Bij onderzoek naar en vaststelling van deze risico’s en de noodzakelijke maatregelen speelt de OR een belangrijke rol.

De manier waarop de risico’s van PSA, dus werkdruk/stress en sociale veiligheid etc., worden onderzocht in de RI&E valt dus onder het instemmingsrecht van de OR.

Een ander haakje voor de OR is artikel 28 (WOR). Hierin staat dat de OR wordt geacht te bevorderen dat voorschriften op het gebied van arbeidsomstandigheden volgens de wet en regelgeving worden opgepakt door de werkgever.

Verder zijn artikel 24 (WOR), het algemene gang van zaken overleg, en artikel 31b (WOR) het recht op sociale informatie voor de OR belangrijke aanknopingspunten. In het algemene gang van zaken overleg wordt gesproken over het sociaal beleid, waarbij wordt teruggekeken en vooruit gekeken. Het gaat dan om de zaken in  artikel 27 en 28 WOR. Dat moet inzichtelijk worden gemaakt voor de OR. De specifieke beleidsverplichting voor PSA en dus de sociale veiligheid valt onder artikel 27.

Aanvullend is het van belang om als OR te checken of alle procedures en protocollen (ook de klachtenprocedures in en extern) op het gebied van ongewenst gedrag en integriteit op orde zijn. Vaak behoeve deze een update en zijn ze niet volledig of niet in balans. Ook hier geldt het instemmingsrecht van de OR .

In sommige gevallen kan de OR ook overwegen om zelf een extern bureau in te schakelen en het onderzoek naar de sociale (on)veiligheid te laten uitvoeren. Uiteraard is het van belang dat de kosten voor het externe bureau gedekt worden door de werkgever en de werkgever alle medewerking verleend voor een gedegen en zorgvuldig onderzoek.

Als uiterst redmiddel kan de OR een beroep doen op de Nederlandse Arbeidsinspectie. bij niet naleving van de wetgeving. Indien de OR cruciale zaken aankaart en er komt geen vervolg op vanuit de werkgever en de situatie is zeer nijpend en blijft voort bestaan, is dit een optie. Dit is een optie wanneer de OR belangrijke problemen aankaart, maar de werkgever geen actie onderneemt en de situatie ernstig en aanhoudend is.

Het is een complexe en gevoelige problematiek waar OR’s zorgvuldig mee aan de slag willen gaan.  Heeft u twijfels of behoefte om te overleggen? Neem dan gerust contact met ons op.